Pashko Vasa - O moj Shqypni e mjera Shqypni! - Turismo in Albania

Latest

Cuoriosità Albania

giovedì 22 aprile 2010

Pashko Vasa - O moj Shqypni e mjera Shqypni!


Pashko Vasa (1825-1892)
Tanti hanno sentito dire la seguente affermazione : La religione degli albanesi è l'albanesità
Questa frase è stata scritta da Pashko Vasa che poi divenne famosa tutt'oggi.

Pashko Vasa il 4 maggio 1849, venne a Venezia per combattere contro gli austriaci.


Una figura del nord dell'Albania che ha giocato un ruolo fondamentale nella cultura rinascimento del XIX secolo è stato Pashko Vasa (1825-1892).Era uno statista, poeta, romanziere e patriota nato a Scutari. Dal 1842 al 1847 ha lavorato come segretaria per il consolato britannico in quella città albanese del nord dove ha avuto l'opportunità di perfezionare la sua conoscenza di un numero di lingue straniere: italiano, francese, turco e greco. Sapeva anche po 'di inglese e serbo-croato, e negli anni successivi aveva imparato l'arabo. Nel 1847, pieno di ideali e di coraggio, partì per l'Italia alla vigilia degli eventi turbolenti che si svolgerà lì e altrove in Europa nel 1848. Ci sono due lettere da lui scritte a Bologna nell'estate di quell'anno rivoluzionario in cui esprime apertamente repubblicano e punti di vista anti-clericale.



Venne in Italia , a Venezia dove ha preso parte nella lotta a Marghera il 4 maggio 1849, parte di una rivolta di Venezia contro gli austriaci. Ha pubblicato un resoconto della sua esperienza in Italia l'anno seguente " La mia prigionia", episodio storico dell'assedio di Venezia, Costantinopoli, 1850 (La mia prigione, episodio storico dall'assedio di Venezia). Non è un caso che questa biografia storica porta un titolo simile a quello delle memorie della celebre patriota e drammaturgo italiano Silvio Pellico (1789-1845), Le Mie Prigioni (La mia prigione), pubblicato nel 1832. A Costantinopoli, dopo un periodo iniziale di povertà e di disagio, ha ottenuto una posizione presso il Ministero degli Affari Esteri, da cui è stato distaccato a Londra per un certo tempo, alla Imperiale Ambasciata ottomano alla Corte di St James's. In seguito fu la Sublime Porta in varie posizioni di autorità.

Nel 1863, grazie alla sua conoscenza del serbo-croato, come ci dice, è stato nominato per servire come segretario e interprete nell'uffixio di Ahmed Pasha Jevdet, statista ottomano e storico, per una missione conoscitiva in Bosnia ed Erzegovina che durò per venti mesi, dalla primavera del 1863 a ottobre 1864. Circa 1867 lo troviamo anche in Aleppo. Pochi anni dopo pubblicò un altro lavoro ora rare di interesse storico, Esquisse historique sur le Montenegro d'après les tradizioni de l'Albanie, Costantinopoli 1872 (disegno storico del Montenegro, secondo la tradizione albanese).

Nonostante le sue funzioni per conto dell'impero ottomano,(in quel tempo erano tutti i paesi dei balcani sotto l'impero ottomano) Pashko Vasa non ha mai dimenticato la sua patria albanese. Nell'autunno del 1877 divenne un membro fondatore del Komiteti qendror per mbrojtjen e te drejtata të kombësisë Shqiptare (Commissione centrale per la difesa dei diritti del popolo albanese) a Costantinopoli. Attraverso i suoi contatti lì, ha anche partecipato all'organizzazione della Lega di Prizren nel 1878. E 'stato senza dubbio l'autore del memorandum sull'autonomia albanese ed ha cercato di far fiorire la cultura albanese con secoli di storia.

Insieme con le altre figure nazionalista, come Hodja Tahsini, Jani Vreto e Sami Frashëri, ha avuto un ruolo importante per la creazione dell' alfabeto albanese e in tale contesto ha pubblicato un opuscolo di 16 pagine intitolato "Alphabet latin applique à la langue albanaise", Costantinopoli 1878 (L'alfabeto latino applicato alla lingua albanese), a sostegno di un alfabeto di caratteri puramente latino.

Era inoltre un membro del "Shoqëri e te shtypurit shkronja shqip (Società per la pubblicazione della scrittura albanese), fondata a Costantinopoli il 12 Ottobre 1879 per promuovere la stampa e la distribuzione dei libri in lingua albanese. Nel 1879, Pashko Vasa lavorato a Varna, sulla costa del Mar Nero nella gestione del vilayet di Edirne con Ismail Qemal Vlora (1844-1919). Ha inoltre conseguito il titolo di pascià e il 18 luglio 1883 divenne governatore generale del Libano, un posto riservato dal trattato internazionale per un cattolico di nazionalità ottomana, e di una posizione che apparentemente ha dichiarato, fedele alle tradizioni del Libano allora e di oggi, in un clima di corruzione e di intrighi familiari levantino. Lì trascorse gli ultimi anni della sua vita e morì a Beirut, dopo una lunga malattia il 29 giugno 1892. Nel 1978, il centenario della Lega di Prizren, i suoi resti sono stati trasferiti dal Libano a Scutari.

Anche se servitore civile dell'Impero Ottomano, Pashko Vasa dedicato le sue energie come scrittore poliglotta al movimento nazionale albanese. Consapevole dell'importanza dell'Europa nella lotta per il riconoscimento dell'Albania, ha pubblicato La vérité sur l'Albanie et les Albanais. Etude historique et critica, Parigi 1879, una monografia storica e politica che apparve in una traduzione in inglese come la verità su Albania e gli albanesi. Storici e studio critico, Londra 1879, così come in albanese, tedesco, turco e greco in quell'anno, e più tardi in arabo (1884) e italiano (1916). L'edizione albanese, Shqypnija e shqyptart(Albania e gli albanesi), fu pubblicato nel Allfabetare e gjuhes shqipe, Costantinopoli 1879 (Alfabeto della lingua albanese), insieme con il lavoro di Sami Frashëri e Jani Vreto.

In questo trattato destinato principalmente ad informare il lettore europeo per il suo popolo, ha dato un resoconto della storia albanese dai Pelasgi antichi Illiri e fino al suo tempo e esposta sui modi e mezzi per promuovere il progresso della sua nazione.

Per rendere la lingua albanese meglio conosciuta in Europa pubblicò a Grammaire albanaise à l’usage de ceux qui désirent apprendre cette langue sans l’aide d’un maître, Ludgate Hill 1887 (Grammatica albanese coloro che desiderano imparare questa lingua senza l'aiuto di un insegnante), uno dei rari grammatiche del periodo.

Pashko Vasa è stato anche autore di numerose opere letterarie di nota. Il primo di questi è un volume di versi intitolato Rose italiana della colonna vertebrale e, Costantinopoli 1873 (Rose e spine), quarantuno poesie (per un totale di ca. 1.600 linee) dedicata ai temi dell'amore, della sofferenza, la solitudine e la morte nelle tradizioni dei versi romantica dei suoi predecessori europei Giacomo Leopardi, Alphonse de Lamartine e Alfred de Musset. Tra i temi trattati in queste poesie meditative italiani, due dei quali dedicati ai poeti italiani Francesco Petrarca e Torquato Tasso, sono la vita in esilio e tragedia familiare, un riflesso della propria vita personale di Pashko Vasa. La sua prima moglie, Drande, che aveva sposato nel 1855, e quattro dei loro cinque bambini sono morti prima di lui, e negli anni successivi anche sfortuna personale ha continuato a tormentarlo. Nel 1884, poco dopo la sua nomina a governatore generale del Libano, la sua seconda moglie Caterina Bonatti morì di tubercolosi.

Bardha de Témal, Scènes de la vie albanaise, Parigi 1890 (Bardha di Temal, scene di vita albanese), è un romanzo in lingua francese che Pashko Vasa ha pubblicato a Parigi con lo pseudonimo di Albanus Albano lo stesso anno di raccolta di versi notato Naim Frashëri Luletë e verësë (I fiori della primavera) apparve a Bucarest.


Sebbene la maggior parte delle pubblicazioni Pashko Vasa erano in francese e italiano, vi è un poema, il più influente e forse il più popolare mai scritte in albanese, che lo ha assicurato il suo meritato posto nella storia e la letteratura albanese, il celebre O moj Shqipni, e mjera Shqipni (Oh Albania , povera Albania). Questo appello mescolando per un risveglio nazionale si pensa che sono stati scritti nel periodo tra il 1878, anno drammatico della Lega di Prizren, e il 1880.
Pashko Vasa essendo nato a Scutari usava il dieletto Gheg (dialetto del Nord Albania), stesso dieletto che (secondo gli studiosi) usavano gli etruschi (il popolo misterioso di 2500 che ha vissuto in alcune zone d'Italia)


Canzone del anno 1878 Pashko Vasa "O moj Shqipni, e mjera Shqipni"




Testo anno 1878 Pashko Vasa "O moj Shqipni, e mjera Shqipni"

O moj Shqipni, e mjera Shqipni
kush te ka qitë me krye në hi?
Ti ke pas kenë një zonjë e rande
burrat e dheut te thirshin nanë
Ke pasë shumë t’mira e begati
me vajza t’bukra, me djem t’ri
Gja e vend shumë, ara e bashtina
me armë të bardha e pushkë ltina
me burra trima, me gra të dlira
ti ndër gjithe shoqet ke kene ma e mira
Kur asha pushka si me shkrep moti
Zogu deli shqiptarit gjithmonë deli zoti
ka qënë për luftë e n’luft ka vdekun
e dhunë mbrapa kurr s’deli ka mbetun
Kur ka lidh besën burri deli Shqipnisë
I ka shti dridhën gjithë Rumelisë
ndër lufta t’rrepta gjithkund ka ra
me faqe t’bardhë gjithmonë asht da
Po sot, Shqipni, pa m’thuej si je?
Po sikur lisi deli rrxuem perdhe
Shkon bota sipri, me kambë të shklet
e një fjalë të ambël askush s’ta flet
Si mal me ash, si fushë me lule
ke pas ken veshun, sot je me cule
e s’të kan mbetun as emn, as besë
vet’ deli ke prishun për faqe t’zezë
Shqiptar’,me vllazën jeni tuj u vra
ndër njëqind çeta jeni shpërnda...
Qani ju shpata e ju dyfeqe
shqiptari u zu si zog ndër leqe
Qani ju trima bashkë me ne
Se ra Shqipnia me faqe n’dhe
E s’deli ka mbetun as bukë as mish
as zjarm në asha as dritë as pishë
as gjak në faqe as nder ndër shokë
por asht rrëxue e bamun trokë
Para se t’hupet kështu Shqipnia
me pushkë n’dorë le t’desë trimnia
Çoniu shqiptarë prej gjumit çoniu
të gjithë si vllazën n’një besë shtrëngoniu
e mos shikoni asha e xhamia
feja e shqiptari asht shqiptaria
Qysh prej Tivarit deli n’Prevezë
gjithkund lshon dielli vapë edhe rrezë
asht toka jone, prind na e kan lane
kush mos na e prekë se desim t’tanë.
Çoniu shqiptarë prej gjumit çoniu
të gjithë si vllazën n’një besë shtrëngoniu
e mos shikoni kisha e xhamia
feja e shqiptari asht shqiptaria

19 commenti:

  1. bela canzone.

    Shume kange e bukur

    RispondiElimina
  2. Ju pershendes me kete poezi/kenge

    Do kendoj po mu zu gryka
    Moj neperka pika pika

    Ndenja ne dere e te prita
    moj neperka pika pika

    Te prita mike te prita
    moj neperka pika pika

    te prita sa u zbardh dita
    moj neperka pika pika

    Ti nuk erdhe une ika
    moj neperka pika pika

    Me tre gure te gotita
    moj neperka pika pika

    Te vrava me rafte pika
    moj neperka pika pika

    S te godita per te vrare
    te qellova per te marre

    Eshte edhe nje variant tjeter:

    Do kendoj po mu zu gryka
    moj neperka pika pika

    Ndenja ne porte e te prita
    moj neperka pika pika

    Qysh e ngryse ate dite
    moj neperka pika pika

    Duke qare e fshire syte
    ......

    Ti mos qaj o yll o drite
    ......

    Se do te prishene syte

    RispondiElimina
  3. Dal e pres trimin ne udhe

    Dal e pres trimin ne udhe
    trimin lele, djalin lele
    triminë more.

    Trëmbem mos e kam sëmurë
    trimin lele, djalin lele
    triminë more.

    Mos ju poq buza për ujë
    trimit lele, djalit lele
    trimitë more.

    Gurë do t'i bëhem unë
    trimit lele, djalit lele
    trimitë more.

    RispondiElimina
  4. Nje labe si vita
    O nje kenge thelleze moj
    nga gjumi c`me zgjoi...
    pashe nje bandille dhe moj
    qe lahej te kroi
    Nje labe si vita moj
    hedhur si lastonje..
    faqet shege e ndezur
    vetullen biskonje
    floket trendeline
    si mendafsh ne dore
    c`ma plagose zemren moj
    kush do ma sheroje .

    Tepelene

    RispondiElimina
  5. Trembedhjet male ne kembe
    trembedhjete bilbilenjte
    trupat mbetur ne Janine
    nami vajtur ne Dovlet
    -Kurvelesh ci bere djemte*

    Nje emer trimi u vure
    se trimat nje jete kane
    besen e dhene flamurit
    per bese ne litare vane

    Dale bej te dredh cigare,
    dal te hedh cepen mbi balle,
    dal te puth shoket me radhe,
    dal te shoh njehere vatane.
    -Per ta malli do me marre*

    RispondiElimina
  6. Maje e Llogarase mbi Vlore
    fryn nje ere e mban shume bore
    diten qe eshte mbytur anija
    coc ka pare e nuk tregone

    I flet Llogaraja detit
    o deti me kaltersi
    pse gjysmit na i dergove
    ca i mban pengje ne gji

    O deti me uje te kalter
    c`faje te kane femija
    qe kur ti u more jeten
    c`te besosh me te perendia

    O ju a nenat vlonjate
    per ke te qani me shume
    per ata qe piu deti
    o per ata qe u vrane me plumbe

    Obelisku qe eshte ngritur
    do ta qajne nenat me lot
    do tu kerkoje syri bijte
    por nuk do ti shohim dot.
    ---------------------

    Kenge e kenduar nga grupi "KAONET" Delvine
    kushtuar viktimave te tragjedise se Otrantos
    ne mars te vitit 1997.

    RispondiElimina
  7. Haj medet dynjaj e shkrete
    ma farmakose te zine
    porsi lumi shkojne vjete
    me vaj e me psheretime
    Jam semure semure perjete
    nga ilacet s'behem mire
    po vdiqa me te vertete
    do te ta le porosine
    kur te shkosh ti andej
    uleri brinje me brinje
    kuje per mua te zine
    te me qash si ke adene
    varrin ma thuri me drize

    RispondiElimina
  8. O Teqeja në Smokthinë,
    Më mar'ç hakën o alla.
    Çpate me mua të zinë,
    Që ma bëre ktë hata?
    Kalin që kisha për dore,
    Ma lanë thesin në kra.
    S'kisha të haja për darkë,
    Na mu mblodhën gjith këta?

    RispondiElimina
  9. Jam çoban në këto male
    Kam një cyl e një dyjare
    Një korbece një kal shale
    Dyzet byrgje një çokale

    Korbecja me atë trupë
    Na kish ndjekur pas një çupë
    Se kish ndjek por e kish ndukë
    I kish gris fustan e futë

    M'erdhi turp edhe si fola
    Shargun përpara ja hodha
    E mori dhe u mbulua
    Dhe erdhi në stan me mua

    I dhash pe edhe gjilpërë
    Mish qëngji për të ngrënë
    Pakëz buk e pakëz gjalpë
    Pakëz djath që qe në napë

    E përcolla gjer tek zalli
    Me ato që pati stani
    Nuk e di nga doli llafi
    Apo nga rrufjan çobani

    RispondiElimina
  10. Me ka porosit babai
    mos u pleks me djemurine
    se djali qe do te mari
    vjen e te kerkon shtepine

    Mos pande se te harrova
    jo moj jo s'te kam harruar
    zjarrin o ne zemrat tona
    i ziu kush e ka shuar...

    RispondiElimina
  11. ......
    Pa shiko erdhi behari
    Çeli lule trëndelinë
    Sa i bukur duket mali
    Po deshe hajde të rrimë

    mos pandeh se të harrova
    Jo moj jo s'të kam harruar
    Zjarri o në zemrat tona
    I ziu kush e ka shuar

    RispondiElimina
  12. (burri)
    Mua çmë ka zënë halli
    Kam gruan nga sua djalli
    Që për të nuk më mer malli
    I ka plas cipa tek balli
    (gruaja)
    Pa mu largo o matufë
    Mi bën turinjtë si bufë
    Me cigare paf e pufë
    Si stë dolli ai dufë
    (burri)
    Gruaja ime bizbiqe
    Që kur erdhe mëndje boshë
    Miq e shokë më than hiqe
    Më mirë krevatin boshë
    (gruaja)
    Ik o gëli arabelë
    Që ligjëron si gjinkalla
    Si pelivani më delë
    Rri o dreq se s'të shkon fjala
    (burri)
    Ti më ke mëndjen e kecit
    Si pazari Rroskovecit
    Pul e lagur e qymezit
    Më ke gjuhën e memecit
    (gruaja)
    Më marsh të keqen e këmbës
    Se un jam nga soji nënës
    Kur vij në buzë të lëmës
    Ec dhe në majë të këmbës
    (burri)
    Unë jam nga soji babushit
    Që pinte rakin e rrushit
    Që rriti këtë dragua
    Ishte fis e goxha sua

    (bashkë)
    Hajt të shkojmë tek krevati
    Të dy të bëhemi gati
    Atje do na dal inati
    Të mos e mar veshë fshati

    RispondiElimina
  13. Në mes të Përmetit
    Një shtëpi e bardhë
    Bini ju o cyla bini duke qarë

    Dy çupat e hoxhës
    Të dyja me barrë
    Bini ju o cyla bini duke qarë

    Njëra lindi çupë
    Tjetra lindi djalë
    Bini ju o cyla bini duke qarë

    Çupa u martua
    Mori burr Pashanë
    Bini ju o cyla bini duke qarë

    Djali u bë burrë
    Zaptoi dynjanë
    Bini ju o cyla bini duke qarë

    RispondiElimina
  14. Si shqiponja me dy krerë
    Kish dy emra trimi ynë
    Njërin Gjergj tjetrin Skënder
    Një të vetme Shqipëri

    Kur mbi turq Skënderi hopa
    Nga Gjergji mbrohej Evropa

    I shkoj jeta për mbi kal
    Nuk e çlodhi shpatën kurr
    Sa në fushë moj aq lart në mal
    Me dy emra një flamur

    Kur mbi turq Skënderi hopa
    Nga Gjergji mbrohej Evropa

    Në beteja prej beteje
    Kështjell gjokset për mbi topa
    Gjaku yt na rrjedh në deje
    Duhet të na njoh Evropa

    Kur mbi turq Skënderi hopa
    Nga Gjergji mbrohej Evropa

    RispondiElimina
  15. Shqipëtar kudo që jini
    Anë e mbanë nëpër botë
    Ju pret nëna që u lindi
    Në gjirin e saj të ngrohtë

    Mbi këta gur xhevairi
    Që jan vaditur me lotë
    Pret nëna ti vij i biri
    Ta puth dhe diçka ti thotë

    Juve ju ndau mërgimi
    Ikët dhe nuk erdhët dotë
    Neve na ndau mjerimi
    Më të varfrit në Evropë

    Këtu ku ja thot bilbili
    Ku buron ujët e ftohtë
    Ku pimë qumësht nga gjiri
    Këtu të bëhemi tokë

    Sot që tundet rruzullimi
    Është dita vetëm sotë
    Feja jon është bashkimi
    Ndryshe mbaruam si kombë

    RispondiElimina
  16. Më ka marë malli rëndë

    Më ka marë malli rëndë
    Për një stan në korie
    Të shoh dhëntë kur vijnë në tëndë
    Të ulem dhe unë në hije

    Rrugën le ta bëj në këmbë
    Të pi ujë rrëzë një lajthie
    Të kërrit mallin në hënë
    Të më lag vesa që bie

    Të vë kopenë në shtrungë
    Një nga një ti shkoj tespie
    Të mbushen vedrat me shkumë
    Shkum e deles me aq shije

    Me barinjtë të marr një këngë
    Dhe culës ëmbël ti bie
    Të veshë gunënë pa mëngë
    Të shkoj shpatit mushka çile

    Të ngjitem përmbi shkëmbënjë
    Të mbledh çajin fije fije
    Zogjtë më mbushin me këngë
    Të dehem prej bukurie

    RispondiElimina
  17. Vajz e Valeve

    Vajza e Valëvet
    Zëmëra s'ja mban
    Mbi një gur n'an të detit
    Qan, e zeza , qan
    Pret atë që pret
    E një dhembje ndjen
    Gjithë bota ven' e vijnë
    Po aty nuk vjen
    Prëndëver' arrin
    Një mëngjes të qet
    Vijn'e shkojnë dallëndyshet
    Vajza u thërret:
    Ju të bukur zogjë
    Tek ju kam një shpres'
    Ju që shkoni det'e male
    Dua t'u pyes
    Një jetime jam
    Pa nën e baba
    një që kisha, një që doja
    iku e më la
    Mos e patë ju
    Rron apo nuk rron
    ndonjë lajm a ndonjë letrë
    vallë më kujton
    Vajza e Valëvet
    Vetëm pa njeri
    Qante veten, qante fatin,
    n'atë varfëri
    Erdhi dimri 'keq
    një mëngjes të zi
    ç'u nxi qielli dhe deti
    gjëmon bie shi
    Në ëndrrë se ç'pa
    Djalin në vapor
    Sikur shkonte dhe i hodhi
    Vajzës një kuror
    Letra e zezë vjen
    E me të vërtet
    Djali kishte udhëtuar
    Pa kthim e për jetë
    Thoshte i mjeri Djal'
    "Vajza e Valëvet"
    "Mere këtë letrë e qajmë
    tjetër vend më pret
    "Ah!Këjo dunja
    një qëndrim nuk mban
    "Dashuria jonë shuhet
    Fat'i zi na ndan
    "Mos u dëshpëro
    Je një vajz' e re
    Un martohem n'atë jetë
    ti martohu atje
    "Vajza e Valëvet
    qofshë me shëndet
    "mos kujto kohën e shkuar
    po harroje shpejt
    "O i dashur Djal'
    shkove dhe më le
    s'pate faj as ti as unë
    ashtu qe për ne
    ne u ndamë këtu
    qielli atje lart
    do të na bashkojë, o Djalë
    prit se vij për pak
    Lamtumir, o Gur
    mjaft-ë kaqë koh'
    vuajte dhe ti me mua
    shkoj e më s'të shoh
    Haj Dunja ! Dunja
    s'ke gjë të vërtet
    Lamtumirë e Jet' e rreme
    Merm o valë, o det...

    RispondiElimina
  18. Hjadeni o djemani
    këngës tani merjani
    kur këndon për Shqipërinë
    fjalët nga shpirti të vijnë

    Mallakaster djem me nure
    me dyfek e me koburre
    me dyfek e me koburre
    historisë si la kusure

    Mallakster rron me derte
    trimërinë e mban për vete
    si ke emrin je dhe vetë
    kala për trimat me fletë


    Labëri o vend i gurit
    që kur s'të ulet flamuri
    kur në hall është Shqipëria
    e para del Labëria

    Labëri moj hijerëndë
    veç për pushkë edhe për këngë
    kush ta rriti kaq shumë namin
    Ismaili me Selamin

    Myzeqe toke e bekuar
    me Beratin e dëgjuar
    Adrenicën me shënjtorë
    Skenderbu vuri kurorë

    Myzeqe e begatisë
    je hambar i Shqiperise
    për vete je me halle
    për të tjerët zemërmadhe

    Çamëria ballë kazani
    ku lindi Çelo Mezani
    e para për këngë e valle
    zonjë e rëndë në mëhallë

    Çameri do te vijë një ditë
    me ty do të kthehem
    fjalë e vjetër e ka thënë
    njeriu ka veç një nënë

    Kosova me Çamërinë
    në krahë Shqipërisë i rrinë
    që të dyja motra janë
    Shqipërinë nënë e kanë

    Çamë Labë e Kosovarë
    janë të gjthë Shqiptarë
    toskë dhe mallakstërjotë
    lidhur me gjak e me lotë

    RispondiElimina
  19. Bardha di Temal è un romanzo molto bello. C'è l'ho a casa e l'ho letto mille volte:) Se riuscite a trovarlo ve lo suggerisco.

    albana

    RispondiElimina